HAGAi??O MAMA’DAN HACI BEKTAAz’A
HacAi?? BektaAY Veli’nin kucaAYAi??ndaki arslan ve ceylanAi??n HacAi?? BektaAY Veli’den Ai??nceki hamisi HacAi?? BektaAY Veli’nin hemAYehrisi KapodokyalAi?? A?nlA? aziz Hagio Mama’dAi??r.
Hasan DaAYAi?? Kapadokya’nAi??n sAi??nmA?AY yanardaAYlarAi??ndan birisidir.3270 metre yA?ksekliAYinde ve oldukAi??a heybetlidir.Hasan DaAYAi?? HacAi?? BektaAY DergahAi??nAi??n gA?neyinde kalAi??r.Hasan DaAYAi??’nAi??n eteklerinde adAi??na MamasAi??n derler bin
lerce yAi??l Ai??nce kurulmuAY Ai??ok eski bir kAi??y vardAi??r.Bu kAi??y HAi??ristiyanlarAi??n Hagio Mama yada Hagio Mamas (Kutsal Anne yada Aziz Anne anlamAi??na gelmektedir.) adAi?? ile bilip hA?rmet ettikleri Aleviler’in gizemli derviAYi Mamas Baba’nAi??n kAi??yA?dA?r.Mamas Baba, Aleviler arasAi??nda daha ziyade Pir Azemmas adAi?? ile tanAi??nAi??p, bilinmektedir.
Bin sekiz yA?zlA? yAi??llarAi??n baAYAi??nda MamasAi??n’lAi?? kAi??ylA?lerden biri samanlAi??AYAi??nAi?? geniAYletmeye Ai??alAi??AYAi??rken ayaklarAi??nAi??n altAi??ndaki dAi??AYemenin birdenbire Ai??Ai??kmesiyle boAYluAYa dA?AYtA?.KAi??ylA?nA?n dA?AYtA?AYA? yer Hagio Mamas’nAi??n kayAi??p olan taAY ladinin de iAi??inde bulunduAYu sekiz yada dokuzuncu yA?zyAi??lda inAYa edilmiAY bir dergahtAi??.Orta mekanAi?? kubbe ile Ai??rtA?lA? olan ona baAYlAi?? mekanlarAi?? tonozlar ile kapatAi??ldAi??AYAi?? bu dergahAi??n iAi??inde taAYtan yapAi??lmAi??AY bir lahit iAi??inde Hagio Mamas’Ai??n gA?mA?AY kaplAi?? kemikleri bulundu.Kemikleri kaplayan gA?mA?AY plakalarAi??n A?zerinde hangi dilde ve hangi alfebe ile yazAi??ldAi??AYAi??nAi?? tespit edilememiAY yazAi??lar vardAi??. GA?mA?AY kaplAi?? kemiklerin ortaya Ai??Ai??kAi??AYAi?? ile birlikte, Alevilerin Mamas’a neden bin yAi??ldabn beri Azemmas dediklerinin sAi??rrAi?? da bAi??ylece aydAi??nmanmAi??AY oldu.(Azem, gA?mA?AY demektir, Azemmas ‘gA?mA?AY ana’ anlamAi??na gelen bir birleAYik sAi??zcA?k olmalAi??dAi??r.) Bu beklenmedik mucizevi keAYif kAi??sa zamanda tA?m Kapodokya’da duyuldu Aleviler ve HAi??ristiyanlar heyecanla MamasAi??n’a akAi??n ettiler.O gA?nden baAYlayarak bu dergah HAi??ristiyanlar ve Aleviler tarafAi??ndan ziyaret edilen Ai??ok Ai??nemli bir kutsal mekana dAi??nA?AYtA?, BAi??lgedeki Aleviler Pir Azemmas’Ai??n mezar odasAi??nAi??n ortaya Ai??Ai??kmasAi??ndan kaybettikleri bir dosta kavuAYmuAY gibi sevinAi?? duydular . Pir Azemmas Alevi dualarAi??nda adAi?? sAi??k sAi??k yadedilen kayAi??p erenlerden (gayb erenleri) biriydi.Anadolu’nun Ai??eAYitli yerlerinde temsili mezarAi?? bulunmaktaydAi?? ve nihayet asAi??l makamAi?? ortaya Ai??Ai??kmAi??AYtAi??.
-Pir Azemmas’Ai??n kutlu mezarAi??nAi??n bulunmasAi??, Aleviler arasAi??nda heyecanla karAYAi??landAi?? ve onun makamAi?? Aleviler arasAi??nda ‘Erenler Tekkesi’ adAi?? ile A?nlendi.’Erenler Tekkesi’ tesadA?fen bulunduktan sonra 1924 yAi??lAi??na gelinceye kadar yA?z yAi??l boyunca bAi??lgenin en Ai??nemli ziyaretgahlarAi??ndan birisi oldu.1924 yAi??lAi??na gelindiAYinde Kapodokyada yaAYayan HAi??ristiyan ahali mA?badeleye tabii tutuldular, zorla topraklarAi??ndan koparAi??larak Yunanistan’a gAi??nderildiler. (Yunanistan’a gAi??nderilen KapodokyalAi?? HAi??ristiyanlarAi??n bA?yA?k bir bAi??lA?mA?nA?n ana dili TA?rkAi??e idi.) .MA?badele ile Kapodokya’nAi??n yerli halkAi?? zorla uzak sA?rgA?nlerine yolcu edilirken aynAi?? yAi??l kabul edilen Tekke ve Zaviyeler Kanunu ile ‘Erenler Tekkesi’ kapatAi??ldAi??. Pir Azemmas’Ai??n gA?mA?AY kaplAi?? kemikleri ceviz bir sandukanAi??n iAi??inde Ankara’ya gAi??tA?rA?ldA?. (BazAi?? kaynaklar gA?mA?AY kaplAi?? kemiklerin bu tarihten Ai??nce on dokuzuncu yA?zyAi??lda kaybolduAYunu Ai??ne sA?rmektedirler).’Erenler Tekkesi’ ziyaretleri yasaklandAi??.Pir Semmas Baba’nAi??n mezarAi?? gAi??zlerden uzak tutuldu.Unutturuldu.Uzun yAi??llar sonra Pir Azemmas’Ai??n kaybolan kemikleriklerinin yerine kime ait olduAYu bilinmeyen iki parAi??a kemik konuldu..Bu kemiklerden birisinin kA?Ai??A?k bir kAi??smAi??na pir parAi??a gA?mA?AY kaplama iliAYtirilmiAYti.DerviAYin A?zerinde yazAi??lar bulunan gA?mA?AY kaplAi?? kemikleri ebeddiyen ortadan kayboldu.
Mamas Baba yada Pir Azemmas’Ai??n Mamasun KAi??yA?nden baAYka Sivas, DivriAYi’ye baAYlAi?? DurukAi??y’de (Eski adAi?? Arege),Sivas, Kangal ilAi??esi AkAi??akale kAi??yA?nde, Ai??orum, Alaca ilAi??esi BalAi??klAi?? Havuz mevkiinde ve Kayseri’nin BA?nyan ilAi??esinde makam ve tA?rbeleri bulunmaktadAi??r.Pir Azemmas’Ai??n makam yada tA?rbelerinin bulunduAYu yeleAYimlerin tamamAi?? Alevi yada (DivriAYi DurukAi??y Ai??rneAYinde olduAYu gibi) Alevi kAi??kenlidir.
Pir Azammas tA?rbe ve makamlarAi?? hem Alevi hem de HirAi??tiyan hastalar iAi??in son bir umut ve medet kapAi??sAi??dAi??r.Hem HAi??ristiyalar hemde Aleviler tarafAi??ndan ziyaret edilirler.Mamasun KAi??yA?ndeki tA?rbenin ziyaretAi??ileri genelde spastik Ai??zA?rlA?ler, DivriAYi DurukAi??y’e gelenler ruh ve sinir hastalarAi??dAi??r.Kangal AkAi??akale KAi??yA?ndeki ziyaretgaha gelenler Ai??ocuAYu olmayan kadAi??nlardAi??r.
Alevi inanAi??AYAi??na gAi??re Pir Azemmas HA?seyin Gazi’ye ve Battal Gazi’ye yardAi??m eden bir aziz ve bir kahramandAi??r.O Battal Gazi destanAi??nAi??n Ai??nde gelen kahramanlarAi??ndan biridir. Battal Gazi DestanAi??nda; Pir Azemmas’Ai??n, gAi??rA?nA?AYte bir HAi??ristiyan Azizi olmasAi??na raAYmen, aslAi??nda Malatya’da yerleAYerek Bizans’a ve HAi??ristiyanlara karAYAi?? savaAYan HA?seyin Gazi’ye gizlice yardAi??m eden, bir Alevi piri olduAYu anlatAi??lAi??r.HA?seyin Gazi Ankara yakAi??nAi??nda, Mamak’ta BizanslAi??larla yaptAi??AYAi?? savaAYta Hakk’a kavuAYunca, onun yerine geAi??mek ve babasAi??nAi??n Ai??cA?nA? almak iAi??in Malatya’dan yol A?zerinde bulunan DurukAi??y’e (Arege) uAYrar.Battal Gazi’yi DurukAi??y’de bir aziz karAYAi??lar ve onu yer altAi??na oyulmuAY kendi mabedine gAi??rA?rA?r.Orada Battal Gazi’ye adAi??nAi??n Pir Azemmas olduAYunu, gizli din taAYAi??dAi??AYAi??nAi??,HA?seyin Gazi’ye yardAi??m ettiAYini kendisine de yardAi??m edeceAYini sAi??yler. Battal Gazi, daha sonraki zamanlarda Rum diyarAi??na ait bilgileri Pir Azemmas’tan alAi??r. Pir Azemmas’in Battal Gazi ile olan bu gizli yardAi??mlaAYmasAi??nAi?? Battal Gazi’nin en yakAi??nlarAi?? da dahil hiAi?? kimse, hiAi??bir zaman bilemezler.Bu iliAYki, destanAi??n sonuna kadar bir sAi??r halinde sA?rA?p gider.
Pir Azemmas’Ai??n adAi?? DaniAYment Gazi DestanAi??nda da Battal Gazi ile iliAYkili olarak zikredilir. DaniAYment Gazi DestanAi??nda , Sivas Kalesi adAi?? ile anAi??lan Sivas-DivriAYi kalesini Battal Gazi’nin Pir Azemmas’Ai??n malAi?? ile yaptAi??rdAi??AYAi?? anlatAi??lAi??r. DivriAYi Kalesi sekizinci ve dokuzuncu yA?zyAi??llarda Anadolu’da HAi??ristiyan yayAi??lmasAi??na karAYAi?? oluAYturulan halk hareketinin merkezi konumundaydAi??.Bu hareketin liderleri Alevi sAi??zlA? geleneAYi iAi??inde HA?seyin Gazi ve Battal Gazi adlarAi?? ile tanAi??nan Carbeas ve Chrysocheir idi. DaniAYment Gazi DestanAi??nda anAi??lan kalenin yapAi??mAi?? HA?seyin Gazi zamanAi??nda baAYladAi?? Battal Gazi zamanAi??nda devam etti.
Alevi tarihinin en Ai??nemli simalarAi??ndan biri olan Pir Azemmas yada Aziz Mamas HAi??ristiyan resmi Ai??AYretisi iAi??inde Ai??ok yer tutmasa da HAi??ristiyan halkAi??n Ai??ok itibar ettiAYi, Ai??nemli bir azizdir. Anadolu’da HAi??ristiyan yayAi??lmasAi??na karAYAi?? aktif olarak mA?cadele etmiAY, bu HAi??ristiyanlAi??k karAYAi??tAi?? harekete bA?yA?k mali destek sunmuAY bir ruhbana HAi??ristiyan halkAi??n sahiplenmesi son derece ilgi Ai??ekicidir.TA?rkiye , KAi??brAi??s , Yunanistan ve Fransa’da Hagio Mamas adAi??nAi?? taAYAi??yan Ai??ok sayAi??da kilise vardAi??r.Fransa ai???nAi??n Langres kentindeki Aziz Mamas (Saint MammAi??re) Katedrali, KAi??brAi??s GA?zelyurt’taki Aziz Mamas Kilisesi Ai??ok A?nlA?dA?r.Bizans dAi??neminde Ai??stanbul’da onun adAi??nAi?? taAYAi??yan bir kAi??y ve bir manastAi??r bulunmaktaydAi??.Anadolu’da ve Balkanlarda halen onun adAi?? ile anAi??lan Ai??eAYitli coAYrafi oluAYumlar bulunmaktadAi??r.(Ai??stanbul’da Aya Mama deresi, Tirebolu’da Hagio Mama DaAYAi?? vb.)
Alevi gizli tarihinin unutulmaya yA?z tutmuAY simasAi?? Mamas Baba yada Pir Azemmas’Ai??n Alevi arAYivinde gA?nA?mA?ze ulaAYmAi??AY bir tasfiri yoktur. Pir Azemmas Kiliselerdeki rAi??lyef ve kabartmalarAi??nda hemAYehrisi HacAi?? BektaAY Veli’iyi ve Luvi’lerin Kutsal AnasAi?? Ma’yAi?? gA?Ai??lA? bir biAi??imde Ai??aAYrAi??AYtAi??racak biAi??imde bir arslan ve bir kuzu veya ceylan yavrusu ile birlikte resmedilmiAYtir. Bu azizin adAi??nAi??n da anne anlamAi??na gelen Luvi kAi??kenli ‘Ma’ sAi??zcA?AYA?nA?n bir tA?revi olan ‘Mama’ olmasAi??, bu Ai??aAYrAi??AYAi??mAi?? Ai??ok daha kuvvetlendirmektedir.
Pir Azemmas yada Hagio Mamas , Kutsal Ana Ma’dan HacAi?? BektaAY Veli’ye uzanan beAY bin yAi??llAi??k zincirin HacAi?? BektaAY Veli’den Ai??nceki halkasAi??dAi??r.BugA?n HacAi?? BektaAY Veli’nin MA?slA?man olmadAi??AYAi?? halde MA?slA?man halk tarafAi??ndan kutsanmasAi??na benzer AYekilde o da HAi??ristiyan halk tarafAi??ndan yaAYadAi??AYAi?? yA?zyAi??lda kutsanmAi??AYtAi??r.Pir Azemmas HristiyanlAi??AYAi??n Anadolu’da resmi devlet dini olarak dayatAi??lmaya baAYlandAi??AYAi?? dAi??rdA?ncA? yA?zyAi??ldan baAYlayarak HAi??ristiyan mezaliminden korunmak iAi??in iki hA?viyet birden taAYAi??mak zorunda kalmAi??AY sayAi??sAi??z azizlerden biriydi.
Ai??ok hA?rmet gAi??rmesine ve Ai??ok Ai??vA?lmesine raAYmem HAi??ristiyan dA?nyasAi??nda Hagio Mamas hakkAi??nda onun pastoral yaAYam sA?ren bir aziz olasAi??nAi??n dAi??AYAi??nda pek fazla bir bilgiye rastlanAi??lmaz. KucaAYAi??nda bir yavru kuzu yada ceylan ile bir arslanAi??n A?zerinde tasfir edilen Hagio Mamas hakkAi??nda anlatAi??lan tA?m hikayelerde Ma’ya Ai??zgA? nitelikler baskAi??n bir AYekilde ortaya Ai??Ai??kar.TA?m rivayetler onun doAYa A?zerindeki mutlak hakimiyeti A?zerinedir.O geyiklerin sA?tA?nA? saAYar, vahsi hayvanlari yakalayip firlatir, aslanlar ve leoparlar onun ayaklari dibinde diz Ai??Ai??kerler.
DoAYal yaAYamAi??n koruyucusu ve yaban hayatAi??n mutlak hakimiyetini iAYaret eden motifler,Luviler’de Ma ile baAYladAi?? ve onlardan sonra gelen tA?m Anadolu uygarlAi??klarAi??nda Kibele’den Artemis’e kadar bA?tA?n ana tanriAi??a tasfirlerinde hep var oldu.Daha sonra HacAi?? BektaAY Veli’de kendisini gAi??sterecek olan bu simge o kadar baskAi??ndAi?? ki HAi??ristiyanlAi??k iAi??inde de bir AYekilde sAi??zdAi??.
SAi??zA?n burasAi??nda Hagio Mamas’Ai??n HAi??ristiyan kisvesine bA?rA?nmA?AY bir Ma rahibi olduAYunu Ai??ne sA?rersek eAYer, Ai??yle abartAi??lAi?? bir iddiada bulunmuAY olmayAi??z.
ERDOAzAN Ai??INAR – DERGAH’IN SIRRI
Bin sekiz yA?zlA? yAi??llarAi??n baAYAi??nda MamasAi??n’lAi?? kAi??ylA?lerden biri samanlAi??AYAi??nAi?? geniAYletmeye Ai??alAi??AYAi??rken ayaklarAi??nAi??n altAi??ndaki dAi??AYemenin birdenbire Ai??Ai??kmesiyle boAYluAYa dA?AYtA?.KAi??ylA?nA?n dA?AYtA?AYA? yer Hagio Mamas’nAi??n kayAi??p olan taAY ladinin de iAi??inde bulunduAYu sekiz yada dokuzuncu yA?zyAi??lda inAYa edilmiAY bir dergahtAi??.Orta mekanAi?? kubbe ile Ai??rtA?lA? olan ona baAYlAi?? mekanlarAi?? tonozlar ile kapatAi??ldAi??AYAi?? bu dergahAi??n iAi??inde taAYtan yapAi??lmAi??AY bir lahit iAi??inde Hagio Mamas’Ai??n gA?mA?AY kaplAi?? kemikleri bulundu.Kemikleri kaplayan gA?mA?AY plakalarAi??n A?zerinde hangi dilde ve hangi alfebe ile yazAi??ldAi??AYAi??nAi?? tespit edilememiAY yazAi??lar vardAi??. GA?mA?AY kaplAi?? kemiklerin ortaya Ai??Ai??kAi??AYAi?? ile birlikte, Alevilerin Mamas’a neden bin yAi??ldabn beri Azemmas dediklerinin sAi??rrAi?? da bAi??ylece aydAi??nmanmAi??AY oldu.(Azem, gA?mA?AY demektir, Azemmas ‘gA?mA?AY ana’ anlamAi??na gelen bir birleAYik sAi??zcA?k olmalAi??dAi??r.) Bu beklenmedik mucizevi keAYif kAi??sa zamanda tA?m Kapodokya’da duyuldu Aleviler ve HAi??ristiyanlar heyecanla MamasAi??n’a akAi??n ettiler.O gA?nden baAYlayarak bu dergah HAi??ristiyanlar ve Aleviler tarafAi??ndan ziyaret edilen Ai??ok Ai??nemli bir kutsal mekana dAi??nA?AYtA?, BAi??lgedeki Aleviler Pir Azemmas’Ai??n mezar odasAi??nAi??n ortaya Ai??Ai??kmasAi??ndan kaybettikleri bir dosta kavuAYmuAY gibi sevinAi?? duydular . Pir Azemmas Alevi dualarAi??nda adAi?? sAi??k sAi??k yadedilen kayAi??p erenlerden (gayb erenleri) biriydi.Anadolu’nun Ai??eAYitli yerlerinde temsili mezarAi?? bulunmaktaydAi?? ve nihayet asAi??l makamAi?? ortaya Ai??Ai??kmAi??AYtAi??.
-Pir Azemmas’Ai??n kutlu mezarAi??nAi??n bulunmasAi??, Aleviler arasAi??nda heyecanla karAYAi??landAi?? ve onun makamAi?? Aleviler arasAi??nda ‘Erenler Tekkesi’ adAi?? ile A?nlendi.’Erenler Tekkesi’ tesadA?fen bulunduktan sonra 1924 yAi??lAi??na gelinceye kadar yA?z yAi??l boyunca bAi??lgenin en Ai??nemli ziyaretgahlarAi??ndan birisi oldu.1924 yAi??lAi??na gelindiAYinde Kapodokyada yaAYayan HAi??ristiyan ahali mA?badeleye tabii tutuldular, zorla topraklarAi??ndan koparAi??larak Yunanistan’a gAi??nderildiler. (Yunanistan’a gAi??nderilen KapodokyalAi?? HAi??ristiyanlarAi??n bA?yA?k bir bAi??lA?mA?nA?n ana dili TA?rkAi??e idi.) .MA?badele ile Kapodokya’nAi??n yerli halkAi?? zorla uzak sA?rgA?nlerine yolcu edilirken aynAi?? yAi??l kabul edilen Tekke ve Zaviyeler Kanunu ile ‘Erenler Tekkesi’ kapatAi??ldAi??. Pir Azemmas’Ai??n gA?mA?AY kaplAi?? kemikleri ceviz bir sandukanAi??n iAi??inde Ankara’ya gAi??tA?rA?ldA?. (BazAi?? kaynaklar gA?mA?AY kaplAi?? kemiklerin bu tarihten Ai??nce on dokuzuncu yA?zyAi??lda kaybolduAYunu Ai??ne sA?rmektedirler).’Erenler Tekkesi’ ziyaretleri yasaklandAi??.Pir Semmas Baba’nAi??n mezarAi?? gAi??zlerden uzak tutuldu.Unutturuldu.Uzun yAi??llar sonra Pir Azemmas’Ai??n kaybolan kemikleriklerinin yerine kime ait olduAYu bilinmeyen iki parAi??a kemik konuldu..Bu kemiklerden birisinin kA?Ai??A?k bir kAi??smAi??na pir parAi??a gA?mA?AY kaplama iliAYtirilmiAYti.DerviAYin A?zerinde yazAi??lar bulunan gA?mA?AY kaplAi?? kemikleri ebeddiyen ortadan kayboldu.
Mamas Baba yada Pir Azemmas’Ai??n Mamasun KAi??yA?nden baAYka Sivas, DivriAYi’ye baAYlAi?? DurukAi??y’de (Eski adAi?? Arege),Sivas, Kangal ilAi??esi AkAi??akale kAi??yA?nde, Ai??orum, Alaca ilAi??esi BalAi??klAi?? Havuz mevkiinde ve Kayseri’nin BA?nyan ilAi??esinde makam ve tA?rbeleri bulunmaktadAi??r.Pir Azemmas’Ai??n makam yada tA?rbelerinin bulunduAYu yeleAYimlerin tamamAi?? Alevi yada (DivriAYi DurukAi??y Ai??rneAYinde olduAYu gibi) Alevi kAi??kenlidir.
Pir Azammas tA?rbe ve makamlarAi?? hem Alevi hem de HirAi??tiyan hastalar iAi??in son bir umut ve medet kapAi??sAi??dAi??r.Hem HAi??ristiyalar hemde Aleviler tarafAi??ndan ziyaret edilirler.Mamasun KAi??yA?ndeki tA?rbenin ziyaretAi??ileri genelde spastik Ai??zA?rlA?ler, DivriAYi DurukAi??y’e gelenler ruh ve sinir hastalarAi??dAi??r.Kangal AkAi??akale KAi??yA?ndeki ziyaretgaha gelenler Ai??ocuAYu olmayan kadAi??nlardAi??r.
Alevi inanAi??AYAi??na gAi??re Pir Azemmas HA?seyin Gazi’ye ve Battal Gazi’ye yardAi??m eden bir aziz ve bir kahramandAi??r.O Battal Gazi destanAi??nAi??n Ai??nde gelen kahramanlarAi??ndan biridir. Battal Gazi DestanAi??nda; Pir Azemmas’Ai??n, gAi??rA?nA?AYte bir HAi??ristiyan Azizi olmasAi??na raAYmen, aslAi??nda Malatya’da yerleAYerek Bizans’a ve HAi??ristiyanlara karAYAi?? savaAYan HA?seyin Gazi’ye gizlice yardAi??m eden, bir Alevi piri olduAYu anlatAi??lAi??r.HA?seyin Gazi Ankara yakAi??nAi??nda, Mamak’ta BizanslAi??larla yaptAi??AYAi?? savaAYta Hakk’a kavuAYunca, onun yerine geAi??mek ve babasAi??nAi??n Ai??cA?nA? almak iAi??in Malatya’dan yol A?zerinde bulunan DurukAi??y’e (Arege) uAYrar.Battal Gazi’yi DurukAi??y’de bir aziz karAYAi??lar ve onu yer altAi??na oyulmuAY kendi mabedine gAi??rA?rA?r.Orada Battal Gazi’ye adAi??nAi??n Pir Azemmas olduAYunu, gizli din taAYAi??dAi??AYAi??nAi??,HA?seyin Gazi’ye yardAi??m ettiAYini kendisine de yardAi??m edeceAYini sAi??yler. Battal Gazi, daha sonraki zamanlarda Rum diyarAi??na ait bilgileri Pir Azemmas’tan alAi??r. Pir Azemmas’in Battal Gazi ile olan bu gizli yardAi??mlaAYmasAi??nAi?? Battal Gazi’nin en yakAi??nlarAi?? da dahil hiAi?? kimse, hiAi??bir zaman bilemezler.Bu iliAYki, destanAi??n sonuna kadar bir sAi??r halinde sA?rA?p gider.
Pir Azemmas’Ai??n adAi?? DaniAYment Gazi DestanAi??nda da Battal Gazi ile iliAYkili olarak zikredilir. DaniAYment Gazi DestanAi??nda , Sivas Kalesi adAi?? ile anAi??lan Sivas-DivriAYi kalesini Battal Gazi’nin Pir Azemmas’Ai??n malAi?? ile yaptAi??rdAi??AYAi?? anlatAi??lAi??r. DivriAYi Kalesi sekizinci ve dokuzuncu yA?zyAi??llarda Anadolu’da HAi??ristiyan yayAi??lmasAi??na karAYAi?? oluAYturulan halk hareketinin merkezi konumundaydAi??.Bu hareketin liderleri Alevi sAi??zlA? geleneAYi iAi??inde HA?seyin Gazi ve Battal Gazi adlarAi?? ile tanAi??nan Carbeas ve Chrysocheir idi. DaniAYment Gazi DestanAi??nda anAi??lan kalenin yapAi??mAi?? HA?seyin Gazi zamanAi??nda baAYladAi?? Battal Gazi zamanAi??nda devam etti.
Alevi tarihinin en Ai??nemli simalarAi??ndan biri olan Pir Azemmas yada Aziz Mamas HAi??ristiyan resmi Ai??AYretisi iAi??inde Ai??ok yer tutmasa da HAi??ristiyan halkAi??n Ai??ok itibar ettiAYi, Ai??nemli bir azizdir. Anadolu’da HAi??ristiyan yayAi??lmasAi??na karAYAi?? aktif olarak mA?cadele etmiAY, bu HAi??ristiyanlAi??k karAYAi??tAi?? harekete bA?yA?k mali destek sunmuAY bir ruhbana HAi??ristiyan halkAi??n sahiplenmesi son derece ilgi Ai??ekicidir.TA?rkiye , KAi??brAi??s , Yunanistan ve Fransa’da Hagio Mamas adAi??nAi?? taAYAi??yan Ai??ok sayAi??da kilise vardAi??r.Fransa ai???nAi??n Langres kentindeki Aziz Mamas (Saint MammAi??re) Katedrali, KAi??brAi??s GA?zelyurt’taki Aziz Mamas Kilisesi Ai??ok A?nlA?dA?r.Bizans dAi??neminde Ai??stanbul’da onun adAi??nAi?? taAYAi??yan bir kAi??y ve bir manastAi??r bulunmaktaydAi??.Anadolu’da ve Balkanlarda halen onun adAi?? ile anAi??lan Ai??eAYitli coAYrafi oluAYumlar bulunmaktadAi??r.(Ai??stanbul’da Aya Mama deresi, Tirebolu’da Hagio Mama DaAYAi?? vb.)
Alevi gizli tarihinin unutulmaya yA?z tutmuAY simasAi?? Mamas Baba yada Pir Azemmas’Ai??n Alevi arAYivinde gA?nA?mA?ze ulaAYmAi??AY bir tasfiri yoktur. Pir Azemmas Kiliselerdeki rAi??lyef ve kabartmalarAi??nda hemAYehrisi HacAi?? BektaAY Veli’iyi ve Luvi’lerin Kutsal AnasAi?? Ma’yAi?? gA?Ai??lA? bir biAi??imde Ai??aAYrAi??AYtAi??racak biAi??imde bir arslan ve bir kuzu veya ceylan yavrusu ile birlikte resmedilmiAYtir. Bu azizin adAi??nAi??n da anne anlamAi??na gelen Luvi kAi??kenli ‘Ma’ sAi??zcA?AYA?nA?n bir tA?revi olan ‘Mama’ olmasAi??, bu Ai??aAYrAi??AYAi??mAi?? Ai??ok daha kuvvetlendirmektedir.
Pir Azemmas yada Hagio Mamas , Kutsal Ana Ma’dan HacAi?? BektaAY Veli’ye uzanan beAY bin yAi??llAi??k zincirin HacAi?? BektaAY Veli’den Ai??nceki halkasAi??dAi??r.BugA?n HacAi?? BektaAY Veli’nin MA?slA?man olmadAi??AYAi?? halde MA?slA?man halk tarafAi??ndan kutsanmasAi??na benzer AYekilde o da HAi??ristiyan halk tarafAi??ndan yaAYadAi??AYAi?? yA?zyAi??lda kutsanmAi??AYtAi??r.Pir Azemmas HristiyanlAi??AYAi??n Anadolu’da resmi devlet dini olarak dayatAi??lmaya baAYlandAi??AYAi?? dAi??rdA?ncA? yA?zyAi??ldan baAYlayarak HAi??ristiyan mezaliminden korunmak iAi??in iki hA?viyet birden taAYAi??mak zorunda kalmAi??AY sayAi??sAi??z azizlerden biriydi.
Ai??ok hA?rmet gAi??rmesine ve Ai??ok Ai??vA?lmesine raAYmem HAi??ristiyan dA?nyasAi??nda Hagio Mamas hakkAi??nda onun pastoral yaAYam sA?ren bir aziz olasAi??nAi??n dAi??AYAi??nda pek fazla bir bilgiye rastlanAi??lmaz. KucaAYAi??nda bir yavru kuzu yada ceylan ile bir arslanAi??n A?zerinde tasfir edilen Hagio Mamas hakkAi??nda anlatAi??lan tA?m hikayelerde Ma’ya Ai??zgA? nitelikler baskAi??n bir AYekilde ortaya Ai??Ai??kar.TA?m rivayetler onun doAYa A?zerindeki mutlak hakimiyeti A?zerinedir.O geyiklerin sA?tA?nA? saAYar, vahsi hayvanlari yakalayip firlatir, aslanlar ve leoparlar onun ayaklari dibinde diz Ai??Ai??kerler.
DoAYal yaAYamAi??n koruyucusu ve yaban hayatAi??n mutlak hakimiyetini iAYaret eden motifler,Luviler’de Ma ile baAYladAi?? ve onlardan sonra gelen tA?m Anadolu uygarlAi??klarAi??nda Kibele’den Artemis’e kadar bA?tA?n ana tanriAi??a tasfirlerinde hep var oldu.Daha sonra HacAi?? BektaAY Veli’de kendisini gAi??sterecek olan bu simge o kadar baskAi??ndAi?? ki HAi??ristiyanlAi??k iAi??inde de bir AYekilde sAi??zdAi??.
SAi??zA?n burasAi??nda Hagio Mamas’Ai??n HAi??ristiyan kisvesine bA?rA?nmA?AY bir Ma rahibi olduAYunu Ai??ne sA?rersek eAYer, Ai??yle abartAi??lAi?? bir iddiada bulunmuAY olmayAi??z.
ERDOAzAN Ai??INAR – DERGAH’IN SIRRI
